NC-11 – Homo Religiosus

Dit is de pagina ‘cursus 11′.

Je vindt hier de cursus : Elementen van natuurlijke logica,

Logisch leren denken .

Voorwoord

Als geboortedatum van de logistiek (geformaliseerde denkleer) geldt 1879, wanneer G. Frege (1848/1925) zijn Begriffsschrift (Eine der arithmetischen nachgebildete Formelsprache des reinen Denkens) in Halle publiceert. Hij wou een “rein denken” maar in een formuletaal naar het toonbeeld der wiskunde. Ondertussen is de logistiek een soort wildgroei geworden en hebben velen die nooit de tijd hadden om zich in de logistiek in te werken, de indruk dat hun natuurlijk denkvermogen eigenlijk niet zo veel betekent.

Toch is de aloude natuurlijke logica leefkrachtiger dan ooit! De bedoeling van deze Elementen van logica is u grondig kennis te laten maken met het natuurgegeven, ieder met gezond verstand begaafd mens eigen, namelijk: correct waarnemen en redeneren. Ver van formuletaal maar levensnabij. Het zal blijken dat uw natuurlijk denken een ingewikkelder raderwerk is dan u zich misschien voorstelt.

Om daarin een klare kijk te ontwikkelen is dit boek ingedeeld in een aantal zeer kleine onderverdelingen die op zich niet moeilijk zijn maar die u stapsgewijze het geheel doen overzien. En wat een reden te meer is om dit werk aan te pakken, is het feit dat het een aantal actuele kwesties niet uit de weg gaat en daarbij de praktische bruikbaarheid – b.v. bij zelfstudie of in discussiebijeenkomsten – van de aloude logica duidelijk aantoont.

Inleiding : Elementen van natuurlijke logica

1. Samenvatting 9

2. De titel: ‘Elementen’ van natuurlijke logica 11

3. Logica 12

4. Steekproeven 14

5. Leestekens 16

Hoofdstuk 1 Algemene Logica (Gemeenplaatsen)

1. Basisstructuur

1. 1 Gegeven / gevraagde: oplossing 18

1. 2 Vier types van probleemoplossing. 19

1. 3 Fenomenologie 22

1. 4 Intuïtie (Aanschouwing) 26

1. 5 Cultuur in termen van opgave en oplossing 28

2. Ordetheorie

2. 1 Ordetheorie (Harmologie) 31

2. 2 Identiteit binnen de natuurlijke logica. 32

2. 3 Formae op zich (Ken- en denkinhouden) 34

2. 4 Modeltheorie 36

2. 5 De term ‘zijn’ 39

2. 6 Tekentheorie. 41

2. 7 Gelijkenis en samenhang in premodern denken 42

2. 8 Tropologisch waardevoelen 44

2. 9 Het begrip verzameling. 45

3. Denkwetten

3. 1 Denkwetten (Identiteit en rationaliteit) 49

3. 2 De Identitieve axioma’s 53

3. 3 “Pasei akribeia” (Met alle nauwkeurigheid). 54

3. 4 Redenaxioma (Varianten) 57

3. 5 Redenen en haar verwoordingen 60

3. 6 Reden of grond bij de voorsocratici. 61

4. Formae. (ken- en denkinhouden – types)

4. 1 Drie types 66

5. Gemeenschappelijke logica

5. 1 Het ‘gemeenschappelijke’ verstand 71

5. 2 Logica in het gemene verstand 75

5. 3 Logisch herschrijven 76

5. 4 Kinderlijk denken 78

5. 5 Volkswijsheid 79

6. Denkfouten

6. 1 Het begrip ‘denkfout’ 82

6. 2 Ignoratio elenchi, een denkfout 85

6. 3 Kringredenering 86

6. 4 Kritiek inzake een “Laatste reden”. 91

6. 5 Paradox 94

6. 6 Paradox als onaannemelijke nazin 97

6. 7 Argumentum ad hominem 100

6. 8 Verbindingstermen 102

6. 9 Gelijkenis en samenhang 103

6. 10 Samenhang is geen gelijkenis. 104

6. 11 Neurotisch en gezond oordeel 106

6. 12 Onbewuste begrippen 108

6. 13 Het gegeven en zijn evidentie 109

7. Basismethode

7. 1 Vergelijken 114

7. 2 De vergelijkende methode 115

7. 3 Differentiëren (wiskundig en niet – wiskundig) 117

8. Configuratiekunde

8. 1 Combinatoriek, configuratiekunde. 119

8. 2 Algoritme 121

8. 3 Algoritmen als programmeren. 123

9. Volledige inductie

9. 1 Summatieve inductie (distributief en collectief) 126

9. 2 Amplificatieve inductie (distributief en collectief) 128

9. 3 Summering bij Plato 129

9. 4 Dilemmatische sluitrede 133

10. De ontologische grondslag

10. 1 Elementen van ontologie 136

10. 2 Nominalisme en realisme 140

10. 3 Logos 147

10. 4 Het zijnde en het niet-zijnde 149

10. 5 Zijn(de) en wordend zijn(de) 151

10. 6 Niet-ontologisch taalgebruik inzake zijn(de) 152

10. 7 Informatie (existentieel en essentieel) 154

Hoofdstuk 2, Bijzondere logica

1 Begrippenleer

1. 1 Het begrip

1. 1. 1 Het begrip (inhoud / omvang) 159

1. 1. 2 Antonomasie (wisselnaam) 162

1. 1. 3 Universalia 164

1. 1. 4 Begrensdheid der natuurkunde 165

1. 1. 5 ‘Particulier’ of ‘sommige’ (Niet alle / zelfs alle) 167

1. 1. 6 Symboolverkorte begrippen 169

1. 2 Definitie en indeling

1. 2. 1 Definitie (inhoud) en indeling (omvang) 172

1. 2. 2 Aristotelische categoremen (predicabiliën) 173

1. 2. 3 Definitie als beregelde opsomming 175

1. 2. 4 Eristiek 176

1. 2. 5 De methode der tegenmodellen 178

1. 2. 6. De Aristotelische categorieën (predicamenten) 179

1. 2. 7 De Chreia (chrie) als definitie 180

1. 2. 8 Ophopende definitie 182

1. 2. 9 Definitie van het singuliere 183

1. 2. 10 Nog enkele types van definiëren 185

1. 2. 11 Definitie van ‘postmodern’ 186

1. 2. 12 Waarnemen : zintuiglijk én verstandelijk 187

1. 2. 13 Duiden 190

1. 2. 14 Definitie in verhaalvorm 194

1. 2. 15 Peirce’s pragmatische stelregel 195

1. 2. 16 Wat waren Henok en Elias? 196

1. 2. 17 Definitie van ‘Psychiatrische ziekte’ 199

1.3 Tekstkunde

1. 3. 1 Textuologie 203

1. 3. 2 Thematiek 204

2. Oordelenleer

2. 1. Het oordeel

2. 1. 1 Het oordeel (kwantiteit / kwaliteit) 206

2. 1. 2 Het oordeel in zich en in context 208

2. 1. 3 De reden van een oordeel 209

2. 1. 4 Toetsbaarheid van uitspraken 211

2. 1. 5 Semantische trappen 213

2. 2. De intentionaliteit van een oordeel

2. 2. 1 Intentionaliteit 216

2. 2. 2 leder oordeel steunt op vergelijking 217

2. 2. 3 Oordeelswaarheid 218

2. 2. 4 Deelevidentie 220

2. 3. Typologie

2. 3. 1 Analytisch en synthetisch oordeel 223

2. 3. 2 Axioma 225

2. 3. 3 Het waardeoordeel 227

2. 3. 4 Waardeoordelen. 228

2. 3. 5 Het ethisch oordeel valt op axioma’s terug 229

3. Redeneringsleer

3.1. Syllogistisch redeneren

3. 1. 1 Syllogistiek 232

3. 1. 2 Indien, dan – verbindingen 237

3. 1. 3 Combinatoriek binnen het syllogisme 238

3. 1. 4 Enthymeen (ongezegde reden of gevolgtrekking) 244

3. 1. 5 De rol van de middenterm 245

3. 2. Drie basisschema’s

3. 2. 1 Redenering (deductie / reductie) 248

3. 2. 2 Redenering: enkele formules 250

3. 2. 3 Redenering (deductie / veralgemening / veralgeheling) 254

3. 2. 4 Het begrip “logische modaliteit”. 256

3. 2. 5 Deductie en reductie modaal gezien 257

3. 2. 6 Inductie als veralgemening of veralgeheling 259

3. 2. 7 Redenering (insluiting / uitsluiting / deelinsluiting) 260

3. 3 Inductie

3. 3. 1 Plato’s begrip inductie 263

3. 3. 2 Dialogische inductie 265

3. 3. 3 Biologische inductie 266

3. 3. 4 Menskundige inductie (begrijpen) 269

3. 3. 5 Waarschijnlijkheid in syllogismevorm 270

3. 3. 6 Statistische inductie 272

x3. 3. 7 Hume’s begrip ‘inductie’ 274

3. 3. 8 Analogische redenering 275

3. 4 Gezagssystemen

3. 4. 1 Het gezagsargument 279

3. 4. 2 Geloof 280

3. 4. 3 Consensus gentium 281

3. 4. 4 Mentaliteit is groepsaxiomatiek 283

3. 4. 5 Blanke mentaliteit 284

3. 4. 6 Rechtzinnigheidsmethode (Ch. Peirce) 285

4. Wetenschapsleer

4.1. Het begrip wetenschap

4.1.1. Wetenschapsleer 288

4.1.2. De gehele Aristoteles. 289

4.1.3. Wetenschap als toegepaste logica. 291

4.1.4. Wetenschapstheorie (epistemologie). 293

4. 2. Wetenschappelijke verbanden

4. 2. 1 Voorwaardenleer 295

4. 2. 2 Functie 297

4. 2. 3 Functionele wetten 300

4. 2. 4 Oorzakenleer 302

4. 2. 5 Opeenvolging, voorwaarde, oorzaak 303

4. 2. 6 “Cum hoc; ergo propter hoc” 305

4. 2. 7 Verhaalkunde 306

4. 2. 8 Narrativisme 308

4. 2. 9 Toeval als nulverklaring 309

4. 2. 10 Teleologische reden 311

4. 2. 11 Antieke stuurkunde 313

4. 2. 12 Cybernetica 314

4. 2. 13 Zelfregeling 316

4. 2. 14 Statistische wetten 318

4. 3. Wiskundig denken

4. 3. 1 Een voorlopige definitie 323

4. 3. 2 Wiskundige en niet – wiskundige bewijskracht. 324

4. 3. 3 Wiskundige inductie 325

4. 3. 4 Axiomatische definitie 326

4. 3. 5 Aristotelische axiomatische – deductieve methode 327

4. 3. 6 Het axiomatisch deductief systeem ontologisch geduid. 329

4. 3. 7 Volledig bewijs 330

4. 3. 8 Analyse (lettertaal) 331

4. 3. 9 Logische onafhankelijkheid der wiskunde 334

4.4 Geformaliseerd denken

4. 4. 1 Formalisme 338

4. 4. 2 Logistiek is geen logica 340

4. 4. 3 G. Jacoby over logica en logistiek 341

4. 4. 4 Indien, dan – betrekkingen (stoïsch) 343

4. 4. 5 Een woordje over logistisch taaleigen 344

4. 4. 6 De grenzen van Aristotelische’ logica 346

4. 5. Deductief en reductief denken

4. 5. 1 Lotskunde (deductie) 350

4. 5. 2 Geschiedkundige logica 351

4. 5. 3 Hegels’ deduceren als gegevens begrijpen 352

4. 5. 4 Lotskunde (Reductief) 353

4. 5. 5 Lemmatisch – analytische redenering 354

4. 5. 6 Belegging tussen toeval en angst om te verliezen 356

4. 5. 7 Het begrip ‘toeval’ in theorieën 359

4. 5. 8 Vrijheid en wetmatigheid 361

4. 5. 9 Ik kon anders gehandeld hebben 363

4. 6 Wetenschapsproblemen

4. 6. 1 Het standaardbegrip ‘wetenschap’ 367

4. 6. 2 De eindigheid der wetenschap 368

4. 6. 3 Keiharde mentaliteit / keiharde wetenschap 369

4. 6. 4 Statistisch onderzoek inzake paranormale fenomenen 370

4. 6. 5 Een dosis verblinding. 372

4. 6. 6 Wetenschappelijke duiding van religie 374

4. 6. 7 Serendipity (gelijkenis en samenhang) 376

4. 7 Alfa-, bèta-, en gammawetenschappen

4. 7. 1 Menswetenschappen 379

4. 7. 2 Wetenschap en cultuur 380

4. 7. 3 Menswetenschappen / natuurwetenschappen 382

4. 7. 4 Materialisme (ideologie / methode) 383

4. 7. 5 Operationele definitie 385

4. 7. 6 Het onzekerheidsaxioma van W.K. Heisenberg 386

4. 7. 7 Operationele menswetenschap 388

4. 7. 8 Cognitieve wetenschappen 390

4. 7. 9 Geestesfilosofie binnen het cognitivisme 391

4. 8 Logicismen

4. 8. 1 Logicismen 392

4. 8. 2 Redeneertheorieën 394

5. Personenregister